16.01.2015 Muzeum w Gliwicach (Willa Caro) - Jan Rasim "Notgeld - pieniądz zastępczy w Gliwicach i na Górnym Śląsku od 1914 do 1924 r."

Członkowie Klubu wzięli udział w zorganizowanym przez Muzeum w Gliwicach wykładzie na temat pieniądza zastępczego emitowanego w latach 1914 - 1921.

Interesujący wykład wygłosił Jan Rasim (dziennikarz, tłumacz), członek zarządu Śląskiego Towarzystwa Literacko-Artystycznego „Krąg Wangeński – Wschód” („Wangener Kreis”) w Wangen na południu Niemiec, oraz redaktor kwartalnika „Edelrabe” („Szlachetny Kruk”) westfalskiego towarzystwa literackiego im. Christine Koch („Christine-Koch-Gesellschaft”).

Wraz z wybuchem I wojny światowej bardzo szybko zniknął z obiegu bilon, co spowodowane było m.in. tym, że zarówno władze, banki, jak i zwykła ludność zwiększały i „chomikowały” swoje zapasy szlachetnych kruszców. Po pierwszym roku wojny zaczęły znikać też monety z półszlachetnych metali. W związku z deficytem drobnych pieniędzy na rynku zaczęto wydawać tzw. pieniądz zastępczy, w krajach niemieckojęzycznych nazywany „Notgeld”. Prawo emisji pieniądza zastępczego miały miasta, gminy i poszczególne przedsiębiorstwa, był on ważny jedynie na określonym obszarze i przez określony czas. Podczas wykładu autor przybliżył zjawisko, jakim było wprowadzenie i funkcjonowanie pieniądza zastępczego na Śląsku. Omówił również pierwsze miesiące I wojny światowej w Gliwicach w oparciu o wiadomości zawarte w lokalnej prasie.

O ile pierwsze „notgeldy” były dosyć prymitywne (często była to kartka papieru z nominałem, podpisami i pieczęcią miasta, gminy lub fabryki) to w późniejszych latach stały się coraz bardziej urozmaicone – przedstawiano na nich np. panoramę okolicy, historię miasta, wizerunki i wiersze pisarzy (na górnośląskich „notgeldach” znaleźć można np. Eichendorffa i Gustava Freytaga), czy (w okresie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku) hasła agitujące za Polską lub Niemcami.

Autor zaprezentował też różne ciekawostki z czasów hiperinflacji z jesieni 1923 r., w tym korespondencję znanego gliwickiego pisarza, Arthura Silbergleita i Paula Mühsama ze Zgorzelca, a także fenomenalną finansową karierę „Pana z Bolacic” czyli Augusta Scholtysa z Bolacic (czech: Bolatice) koło Raciborza. Przedstawił również postać dr. Arnolda Kellera, założyciela notafilii, czyli nauki zajmującej się badaniem banknotów i papierowych znaków pieniężnych.

Uzupełnieniem wykładu była prezentacja multimedialna, przedstawiająca pieniądze zastępcze funkcjonujące w Gliwicach i na Śląsku – od tych najpopularniejszych, przez serie kolekcjonerskie, aż po najrzadsze, unikatowe egzemplarze.